14 નવેમ્બર : બાળ દિન
‘બા ળપણ’ આ ચાર અક્ષરમાં જીવન ખરા અર્થમાં જીવાઇ જતું હોય છે. જીવનમાં આ માત્ર એક તબક્કો એવો છે જ્યારે કોઇ એક વાત કહે ત્યારે તેની પાછળનો ગર્ભિત આશય જાણવાની આપણે તસ્દી લેતા નથી, જ્યારે અરિસો પોતાનો દેખાવ જોવાનું નહીં પણ રમતનું સાધન હોય છે, જ્યારે ભાઇબંધ બનાવવા ગણતરીઓ માંડવી પડતી નથી, જ્યારે બેંક બેલેન્સ કેટલું છે નહીં તેના નહીં પણ ગજવામાં કોડી-લખોટી-ચોકલેટ કેટલી છે તેના આધારે સુપર રિચ હોવાની અનૂભૂતિ થતી હોય છે. બાળપણ અને બાળકોની વાત એટલા માટે કેમકે ૧૪ નવેમ્બરે દિવાળીના પર્વની સાથે દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુની જયંતિને ‘બાળ દિન’ની પણ ઉજવણી કરીશું.
સદી કોઇ પણ હોય પરંતુ પ્રત્યેક બાળપણનો સમયગાળો વિશિષ્ટ હોય છે જેને નકારી શકાય નહીં. હા એ પણ હકીકત છે કે, અત્યારના સમયમાં ફોર-જી, આઇ પેડ અને પીએસ ૪ને કારણે બાળકો બાળપણની મુગ્ધતાની અવસ્થા ઝડપથી ગુમાવીને પ્રૌઢતા ધારણ કરી લે છે. કદાચ છેલ્લે નાઇન્ટિઝ (૯૦ના દાયકા)ના બાળકોએ ખરા અર્થમાં પોતાનું બાળપણ માણ્યું છે. આ એ તબક્કો હતો જ્યારે ગમે તેટલો ધોમધખતો તાપ કેમ ના હોય દોસ્તારો સાથે ક્રિકેટ રમતા. ક્રિકેટ કિટનો કદી વિચાર પણ નહીં કર્યો હોય કેમકે, રબ્બરના બોલથી ક્રિકેટ રમવામાં ક્યારેક પાટલો સ્ટમ્પ અને કપડા ધોવાનો ધોકો બેટની ગરજ સારતું. ક્રિકેટની આ રમતમાં નંબરિયા પાડીને રમવાનું આજે પણ ક્યારેક ગલ્લી ક્રિકેટમાં જોવા મળે છે.
આ ક્રિકેટમાં આઇસીસીના નહીં પણ છોકરાઓની ટુલ્લીના જ નિયમ ચાલતા. જેમકે, એક ટપ્પી એક હાથે કેચ અને કોઇના ઘરમાં સીધો બોલ જાય એટલે આઉટ. ક્રિકેટ સિવાય આઇસપાઇસ, સાત તાળી, ઓપિંગો બેઠિંગો, સાતોલિયા, ચોર પોલીસ, કેપ્ટન કેપ્ટન દાવ બદલ, થપ્પો, નદી પર્વત જેવી કેટકેટલી રમત હતી. આ રમત ભવિષ્યમાં ટીમ વર્કમાં કઇ રીતે કામ કરવું, નિરિક્ષણ શક્તિ કઇ રીતે વધારવી તેવું પણ શીખવી જતી. રમતા-રમતા વાગે અને લોહી નીકળે તો ત્યાં ધૂળ લગાડીને ફરી રમવા તૈયાર થઇ જવાની અલગ મજા આવતી. હાથ-પગમાં જેટલી વધુ ઈજા તેટલા વધુ તોફાની-રમતિયાળ.
અત્યારે સંતાન બાળક જીદ કરે કે પછી ક્યારેક સ્ટેટસ સિમ્બોલના ભાગરૂપે પણ માતા-પિતા તેને ગિયરવાળી સાયકલ ખરીદી આપે છે. પરંતુ ‘તારક મહેતા કા ઉલ્ટા ચશ્મા’ના ભીડે માસ્ટરની જેમ કહીએ કે, ‘હમારે ઝમાને મેં…’ સાયકલ ખરીદવાની નહીં ભાડે લઇને શેરીઓમાં રાજાની જેમ લટાર મારતા નીકળવાની અલગ મજા હતી. ૧ રૂપિયો આપો તો બે કલાક માટે સાયકલ તમારી. હા, સાયકલ ભાડે લેતી વખતે ‘તું ફલાણાનો છોકરો/પૌત્રને…’એ જ આધાર કાર્ડ રૂપી ઓળખના પુરાવાની ગરજ સારતું.
અત્યારે તો પાંચ વર્ષનું બાળક પણ કહી દેશે કે મૂવી ડાઉનલોડ કેવી રીતે થાય અને તેને ઝેન્ડર દ્વારા બીજા મોબાઇલમાં કઇ રીતે મોકલી શકાય. પરંતુ આ એ સમય હતો જ્યારે ફિલ્મ જોવી એક લક્ઝરી હતી. થિયેટરમાં ફિલ્મ જોવા જવું એટલે ઘરમાં અદ્દલ પ્રસંગ જેવો માહોલ થઇ જાય. મોબાઇલના લીધે અત્યારે હથેળીમાં જ ટીવી આવી ગયા છે પણ એ સમયે પાંચ ઘરે સરેરાશ એક ટીવી હતું. જેમના ઘરે ટીવી અને લેન્ડલાઇન ફોન હોય તેમની સાથે સંબંધ બગાડવાનું કોઇ જોખમ લેતું નહીં.
આખરે તેમની સાથે સંબંધ બગડે તો બુધવાર-શુક્રવારના ચિત્રહાર અને રવિવારની ફિલ્મ પણ મિસ થઇ જાય. ફિલ્મ જોવા ધીરે-ધીરે વીસીપી, વીસીઆરના આગમન થયા. પાડોશી ભાડેથી વિડિયો કેસેટ લેતા જોવા મળે એટલે સમજી જવાનું કે આજે પિક્ચરનો પ્રોગ્રામ બનતો લાગે છે. વોકમેન કે ટેપ દ્વારા ઓડિયો કેસેટમાં ગીત સાંભળવાની એક અલાયદી મજા હતી. અલગ-અલગ ફિલ્મના પસંદગીના ગીતો એક કેસેટમાં લાવવા હોય તો કેસેટની દૂકાનવાળાને વિનંતી કરવી પડતી. પરીક્ષા નજીક આવે ત્યારે આજુ બાજુના ઘરમાં પણ કહેવાઇ જતું કે ‘હમણા થોડા દિવસ જોરથી ટેપ નહીં વગાડતા.’
અત્યારના સમયમાં ના કેવળ ટેક્નોલોજી, હોમવર્કના બોજ તળે નાની ઉંમરે જ બાળપણ અને બાળકની મુગ્ધતા વિદાય લઇ લે છે. અનેક માતા-પિતા પણ પોતાના બાળકોને પ્લેગ્રાઉન્ડને સ્થાને વર્ચ્યુઅલ પ્લેગ્રાઉન્ડમાં જોઇને વધુ હરખાય છે. ‘ અમિતાભ બચ્ચનને ૭૮ વર્ષની ઉંમર છતાં યુવાનોને શરમાવે તેવી એનર્જીનું રહસ્ય પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે તેમણે કહ્યું હતું કે, ‘મારી અંદરના બાળકમાં કૂતૂહલવૃત્તિ છે અને તે સતત નવું જાણવા-જોવા-શિખવા માગે છે. મારી અંદરના આ બાળકને હું ક્યારેય મરવા દેતો નથી.’ હવે ‘બાળ દિન છે ત્યારે આપણે પણ આપણી અંદરના બાળકને સજીવન કરીએ તો કેવું રહેશે?
– સેલિબ્રેશન- ચિંતન બુચ
